In de aankomende Downtime Chronicles-podcast hebben uw favoriete gastheren een gesprek met schrijfster Ellen den Hollander, die snel duidelijk maakt hoe leuk ze lezen vindt. Ook ik kan maar wat graag opgaan in een boek, en soms rag ik een boek van 800 pagina’s er in twee weken doorheen.
Er zijn echter ook momenten dat ik helemaal geen zin heb in boeken. Soms wil ik helemaal geen letters op papier lezen, en als meer dan dat voelt het dan ook zeker niet. Hoe komt dat? Waarom is boeken lezen soms zo stomvervelend, en is lezen eigenlijk ooit wel écht leuk?
Ellen den Hollander kaartte in de podcast aan dat lezen vaak stom werd gemaakt doordat je op school verplicht werd te lezen. Ik kan dat heel goed begrijpen. Op mijn middelbare school was de Engels-les niet heel veel meer dan boeken lezen (1200 pagina’s voor een tien voor die periode), en dat vond ik vaak hartstikke leuk. Ik mocht lezen wat ik wilde, docenten konden er altijd interessante discussies over houden, en ze raadden ook vaak interessante boeken aan. Nu kan ik me wel voorstellen dat niet iedereen schrijvers als Flann O’Brien, Samuel Beckett of Joseph Conrad leuk vindt. Toen we met de hele klas Heart of Darkness gingen lezen (de inspiratie voor de film Apocalypse Now, die je vast wél cool vindt), waren ik en een knul genaamd David de enige die meekregen waar dat boek over ging.
Maar ook ik kon wat er werd aangeraden soms heel saai vinden. Ik houd niet van John Irving, en ik vind Joost Zwagermans ook niet heel veel soeps. Op zich prima, ieder zijn eigen, maar ja, als het dan ineens moet, dan wordt het heel snel stomvervelend. Ik hoor van mijn jongere broertje en zusje dat ook zij echt meuk krijgen toebedeeld op school – iemand Carry Slee laten lezen komt niet overeen met iemand interesse in de literatuur meegeven.
Ook wordt er heel vaak niet met de boeken aan de slag gegaan. Leraren drukken je een of ander stoffig werk in handen, en dan zoek je het verder zelf maar uit. Maar waarom is Shakespeare nog steeds interessant, al helemaal als die Oud-Engelse taal onleesbaar is voor velen? Nou, de verhalen zijn nog steeds heel spannend, en worden diepe levensfilosofieën uit de doeken gedaan, en het zit vol poep- en plasgrapjes (echt waar! Shakespeare schreef uiteindelijk gewoon voor het gepeupel). Waarom zou ik me wagen aan een boek van Hermans? Nou, je kunt de routen door Den Haag die hij beschrijft gewoon nalopen, en het geeft een interessante kijk op Nederland in de jaren ’50, toen je grootouders kinderen waren. Zelfde geldt voor Middeleeuwse werken als Van den vos Reynaerde, waarin je meteen kunt zien dat we 800 jaar geleden nog net zo seksverslaafd waren – en fout, bovendien.
Dan komt eigenlijk wel het belangrijkste aspect van literatuur omhoog. Je komt op deze manier in aanraking met andere culturen, zoals je die anders niet zou meemaken. In de woorden van Yoshida Kenkō, een Boeddhistische monnik uit de veertiende eeuw: ‘It is a most wonderful comfort to sit alone beneath a lamp, book spread before you, and commune with someone from the past whom you have never met.’ Gelijk heeft-ie. Het is bijna een vorm van tijdreizen: Hoe anders ga je meekrijgen wat iemand in de veertiende eeuw vond? Met boeken ontdek je verhalen uit alle tijdsperiodes, van alle landen, van allerlei soorten mensen. Het belangrijkste dat je dan vaak meekrijgt, is dat je niet alleen bent. Er zijn er nog zoveel die dezelfde problemen hebben als jij, en die zijn er ook altijd geweest.
Vaak zijn deze verhalen ook heel erg spannend. Neem The Hunchback of Notre-Dame, waarvan wij allemaal de Disney-film kennen. In 1831 geschreven door Victor Hugo, bekend van Les Misérables, waar ook iedereen de film van gezien zal hebben. De boeken zijn ijzersterk, en hilarisch bovendien. Hunchback begint met een scene waarin een acteur wordt lastiggevallen door groupies en een feest
in een kerk door een zootje ongeregeld in een dikke rave-party ontaardt. Klinkt alsof het gisteren gebeurd had kunnen zijn.
En hé, laatste voordeel: als je dat soort boeken leest, denkt iedereen meteen dat je hartstikke slim bent – maakt het verder niet uit wat je ervan vindt.
Ik ben net begonnen aan de Russische schrijver Leo Tolstoy, dus ik heb weer 3000 pagina’s voor de boeg. Kan ik net doen alsof ik Rusland zit eind negentiende eeuw. Doe je mee?