Grant Tavinor, een academicus die veel over videogames heeft geschreven, kwam ooit met de conclusie dat, hoe leuk videogames ook zijn, ze altijd ´decidedly B-material´ blijven qua schrijfwerk en kunstzinnige betekenis. Daar gingen mijn haren van overeind staan, want ik weet echt wel wat van goed schrijfwerk (ik kan het op zijn minst herkennen) en ik zie vaak genoeg sterke staaltjes verhaal in mijn favoriete elektronische entertainment. True, de beste schrijvers ga je nog altijd niet in videogames vinden, maar dat betekent echt niet dat er geen kwaliteit in games ontstaat. Hieronder vijf voorbeelden om je de komende tijd mee bezig te houden als je zin hebt om een goed verhaal te spelen:
1. Max Payne (2001, Remedy Entertainment)
Geschreven door Sam Lake, die ook het gezicht van de hoofdpersoon was omdat er geen budget was voor een echte acteur, is Max Payne een perfecte homage aan intense film noir-verhalen, gevuld met een Matrix-achtige gameplay en bizarre gebeurtenissen die regelrecht aan Lovecraft of Noorse mythologie ontsproten zijn. Max Payne verliest zijn vrouw en dochter aan een stel junkies, en besluit eigenhandig de verantwoordelijke drugshandelaars op te ruimen. Zo begint een eenmansoorlog op de besneeuwde straten van New York. Met slow motion-gunplay en een rauwe voice-over valt Max Payne van de ene bloeddorstige situatie in de andere. Niet alleen is het verhaal spannend en maakt het op boeiende wijze gebruik van elke detective-cliché die er bestaat, maar Max Payne´s voice-over is introspectief en deprimerend zoals een film noir-agent betaamt. “Everything was subjective. There were only personal apocalypses. Nothing is cliché when it’s happening to you.” Truth.
2. Portal 2 (2011, Valve Software)
Sowieso zijn de games van Valve vaak ook op narratieve wijze erg ingenieus in elkaar gezet, want onder andere zal komen omdat ze daadwerkelijke schrijvers inhuren om dat werk te doen. Maar Portal 2 is toch wel oprecht een van de grappigste werken ooit, en dan heb ik het niet alleen over video games. Als lijm voor dit puzzelspel zit een verhaallijn waar hoofdpersoon Chell met hulp van complete idioot en robot Wheatley besluit te ontsnappen aan de moordlustige AI GLaDOS. Het bijtende cynisme van GLaDOS en Wheatley’s hopeloze optimisme must be heard to be believed. Vergeet ook CEO Cave Johnson niet met de stem van JK Simmons, bekend als J. Jonah Jameson van de Spider-Manfilms. Zijn megalomanische toespraken zijn voor velen het hoogtepunt van een verder sowieso briljante game. ‘Make life take the lemons back!’
3. The Beginner’s Guide (2015, Everything Unlimited Ltd.)
Het is prima mogelijk om diepere onderwerpen aan te snijden in videogames. Davey Wreden’s tweede game na het bizar postmoderne Stanley Parable laat zich in anderhalf uur uitspelen en betreft Wreden die de speler door enkele games leidt die gemaakt zijn door zijn beste vriend. Algauw wordt duidelijk dat Wreden niet helemaal eerlijk is over wat zijn vriend precies bedoelt met deze games en wordt het spel een reflectie op het idee van communicatie, validatie en waar we betekenis uit kunnen halen. Een must-play voor iedereen die kampt met onzekerheid.
4. BioShock (2007, 2K games)
Toch wel de game die mij het meeste inleidde in de wereld van ‘volwassen’ spellen, en intussen al meer dan de helft van mijn leven een persoonlijke favoriet. Op dertienjarige leeftijd begreep ik er niet veel van, en later ontdekte ik dat het spel inhaakt op de filosofie van het objectivisme en de werken van Ayn Rand. Ja, daar was ik toen nog wat te jong voor.
Desalniettemin bewijst dit dat games zeker academische onderwerpen kunnen aansnijden, en BioShock maakt er nog een heel origineel verhaal van ook. Andrew Ryan bouwt een stad op de bodem van de oceaan waar geen censuur of reglement bestaat, zodat iedereen zich over kan geven aan compleet vrije marktwerking. Dit leidt tot de ontdekking van ADAM, een verslavend goedje waar je je DNA mee kunt herschrijven, en algauw breekt een burgeroorlog uit en de hel los. Van post-apocalyptische verslagen van overlevenden tot de hypnotiserende toespraken van Andrew Ryan terwijl hij probeert je te stoppen zit BioShock vol met driedimensionale personages en interessante vraagstukken. Combineer dit met een prachtige wereld en intense gameplay en je hebt een all-time-classic. Hoofdschrijver Ken Levine is sowieso een powerhouse op het gebied van video games, en ik wacht al een tijd op zijn volgende project.
5. Halo 3 (2007, Bungie)
Ook hersenloze shooters kunnen een narratief diepere laag hebben. Halo staat vast en zeker bekend om het rennen schieten vliegen waar het voor 95% uit bestaat, maar het blijft een space opera en die zijn genoodzaakt om aan hele diepe world building te doen en hele werelden te introduceren en uit te diepen. Halo is geen uitzondering, maar het is vooral de bijna klassieke manier van schrijven die mij altijd bijblijft. Van de overdenkingen van AI Cortana (‘I am a monument to all your sins.’) naar de Gravemind die in iambische heptameter spreekt (‘This one is machine and nerve and has its mind concluded; this one is but flesh and faith and is the more deluded.’) tot de Prophet Of Truth en zijn filosofische insteken (‘Your forefathers wisely set aside their compassion, steeled themselves for what needed to be done. I see now why they left you behind. You were weak… and gods must be strong.’) en Master Chief zelf, die alleen zijn mond opendoet om lekker cynisch te kunnen doen (‘Thought I’d try shooting my way out. Mix things up a little’). Alsof je naar een Hollywoodfilm kijkt.
Dit maakt de lijst bij lange na niet af, maar ik moet door. Wellicht pakken we dit een volgende keer op.